آزمایش کردن یکی از راه های آموختن اصول و نتایج کلی علم است که دانش آموزان را وادار به تفکر و در نهایت یادگیری مطلوب می کند. آموزش مبتنی بر آزمایش روشی مستحکم برای حفظ فرایند بصری تدریس و اصولی برای پیشبرد هرچه عمیق تر اهداف آموزشی در علم شیمی محسوب می شود. آزمایشگاه، بخش مکمل و نقطه تمرکز آموزش علوم تجربی است که برای دانش آموزان، زمینه مشارکت در فعالیت های مرتبط با علم و یادگیری روش علمی را فراهم می کند. از آنجایی که بخش اعظم یافته های علوم تجربی از راه مشاهده و اجرای آزمایش به دست می آید، لذا بهترین راه یادگیری مؤثر این علوم، انجام آزمایش و مشاهده مستقیم پدیده های علمی است. در پژوهش پیش رو ابتدا به بررسی و نقش آزمایشگاه در آموزش علوم تجربی از جمله علم شیمی پرداخته می شود، اهداف و رویکرد اجرای این روش مطرح می گردد، دیدگاه چند متفکر و صاحب نظر در رابطه با اهمیت تدریس آزمایشگاهی، مراحل روش تدریس آزمایشگاهی و همچنین به تفکیک، شیوه های ارائه فعالیت های آزمایشگاهی، محاسن و محدودیت های این روش مورد بررسی قرار می گیرد و در پایان ساخت بلورهای رنگی توسط دانش­آموزان متوسطه اول به عنوان یک آزمایش اکتشافی شرح داده می­شود.

دانش ­آموزان امروز، کودکانی به ظاهر بالغ، افرادی آگاه و پرسشگر هستند. این دانش­آموزان دوست دارند که چرایی و علت­ها را بدانند و علم را در عمل ببینند و از روی علاقه و انتخاب، درس را بخوانند. روش­های تدریس معلم محور، سخنرانی و قدیمی دیگر پاسخ­گوی نسل جدید دانش­آموزان نیست. به کار بستن روش های تدریس خلاقانه و ترکیبی در درس شیمی در عین کمبود وقت، دارای اهمیت ویژه ای است. هدف پژوهش حاضر، استفاده از آزمایش­های پژوهش محور در افزایش یادگیری و علاقه مندی دانش آموزان پرسشگر با توجه به چالش کمبود وقت در درس شیمی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل دانش آموزان پایه دهم و یازدهم رشته تجربی و ریاضی دبیرستان حضرت فاطمه­الزهرا شهرستان رباط کریم و همچنین تعدادی از دبیران علاقه­مند درس شیمی پایه دهم تا دوازدهم و نمونه آماری شامل 180 دانش آموز و 90 معلم و روش پژوهش از نوع آزمایشی بود. با استفاده از روش های میدانی جمع آوری اطلاعات مانند طرح پرسشنامه در مقیاس لیکرت یا حتی پرسشنامه در بستر پیام­رسان شاد، تأثیر انجام آزمایش­های پژوهش محور در روند تقویت مهارت­های علمی و عملی دانش­آموز و افزایش توجه و علاقه­مندی به درس شیمی، قابل بررسی است. یافته های پژوهش نشان می­دهد که استفاه از آزمایش های پژوهش محور، می­تواند مهارت­های ذهنی دانش­آموزان را تقویت کند و تأثیر مثبتی در روند افزایش انگیزه و یادگیری درس شیمی برای دانش­آموزان ایجاد کند.

هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر انجام آزمایش بر یادگیری واکنش پذیری عناصر شیمیایی در درس شیمی دانش آموزان پایه یازدهم می باشد. پژوهش به صورت نیمه تجربی با دو گروه کنترل و آزمایش با اجرای پیش آزمون و پس آزمون انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را 170 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستان های شهرستان باخرز در سال تحصیلی 1402-1401 تشکیل داده که 30 دانش آموز انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری، آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته است. روایی آزمون پیشرفت تحصیلی به روش روایی صوری و محتوایی توسط چند تن از اساتید و دبیران مجرب شیمی بررسی و تأیید شد. پایایی آزمون پیشرفت تحصیلی با استفاده از نرم افزار SPSSبا روش آلفای کرونباخ 75/0 به دست آمد که بیانگر پایایی مناسب آزمون بوده است. پس از همسان سازی، دانش آموزان بر اساس نمرات شیمی ترم قبل آنها به صورت تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 8 هفته در درس شیمی با روش انجام آزمایش و گروه کنترل با روش تدریس سنتی آموزش داده شده اند. پس از این مدت از هر دو گروه آزمون به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش آماری آزمون t انجام شد. نتایج تحقیق به طور کلی نشان داد که در سطح اطمینان 95% میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی آزمون گروه آزمایش و کنترل با یکدیگر تفاوت معنی داری دارد و میزان یادگیری دانش آموزان در روش مبتنی بر آزمایش، بیشتر است.

چکیده فارسی:آزمایش فکری ابزاری ابتکاری است که نقش مهمی در حوزه های مختلف علوم (اعم از علوم عقلی و علوم تجربی طبیعی و انسانی) ایفا می کند. مهم ترین ویژگی این آزمایش ها آن است که بدون داده تجربی تازه ای، ما را به شرایط معرفتی جدیدی می رساند و می تواند نظر ما را در مورد یک نظریه تغییر دهد. درباره نحوه عملکرد آزمایش های فکری، دیدگاه های مختلفی وجود دارند. در این مقاله، ابتدا نمونه هایی از آزمایش فکری و ویژگی های آنها ارایه و سپس دیدگاه استدلالی نورتن تشریح می شود که یکی از مشهورترین دیدگاه ها درباره آزمایش فکری است. در ادامه انتقادات سه تن از منتقدان اصلی دیدگاه استدلالی ارایه شده، در پایان نشان داده می شود با وجود مزایای بسیار دیدگاه استدلالی، نورتن باید نظر خود را مبنی بر اینکه در آزمایش فکری از تجربه فراتر نمی رویم، تعدیل کند. چکیده عربی:أنّ الاختبار الفکری أداة مبتکرة تؤدّی دوراً مهماً فی مختلف المجالات العلمیة. و إنّ أهم ممیزات هذه الاختبارات هی أنّها تضعنا فی أجواء معرفیة جدیدة من دون أن نخوض تجربة جدیدة.و تستطیع أن تغیر رأینا فی نظریة  ما. و توجد رؤی مختلفة فیما یختص أداه الاختبارات الفکریة. فی بدایة هذا البحث قدّمت نماذج من الاختبارات الفکریة  و خصائصها و من ثم شرحت رؤیة نورتن الاستدلالیة  و هی إحدی أهم و أشهر الرؤی حول الاختبار الفکری و بعده قدّمت ثلاث انتقادات لثلاث منتقدین رئیسیین للرؤیة الاستدلالیة. و فی الختام بیّنت أنّه علی الرغم من الممیزات الکثیرة التی تتمتع بها الرؤیة الاستدلالیة فلابد لنورتن أن یصحح رؤیته القائلة: إننا لا نتخطّی التجربة فی الاختبار الفکری.

آزمایش کردن یکی از راه های آموختن اصول و نتایج کلی علم است که دانش آموزان را وادار به تفکر و در نهایت یادگیری مطلوب می کند. آموزش مبتنی بر آزمایش روشی مستحکم برای حفظ فرایند بصری تدریس و اصولی برای پیشبرد هرچه عمیق تر اهداف آموزشی در علم شیمی محسوب می شود. آزمایشگاه، بخش مکمل و نقطه تمرکز آموزش علوم تجربی است که برای دانش آموزان، زمینه مشارکت در فعالیت های مرتبط با علم و یادگیری روش علمی را فراهم می کند. از آنجایی که بخش اعظم یافته های علوم تجربی از راه مشاهده و اجرای آزمایش به دست می آید، لذا بهترین راه یادگیری موثر این علوم، انجام آزمایش و مشاهده مستقیم پدیده های علمی است. در پژوهش پیش رو ابتدا به بررسی و نقش آزمایشگاه در آموزش علوم تجربی از جمله علم شیمی پرداخته می شود، اهداف و رویکرد اجرای این روش مطرح می گردد، دیدگاه چند متفکر و صاحب نظر در رابطه با اهمیت تدریس آزمایشگاهی، مراحل روش تدریس آزمایشگاهی و همچنین به تفکیک، شیوه های ارایه فعالیت های آزمایشگاهی، محاسن و محدودیت های این روش مورد بررسی قرار می گیرد و در پایان ساخت بلورهای رنگی توسط دانش آموزان متوسطه اول به عنوان یک آزمایش اکتشافی شرح داده می شود.